دیالیز چیست؟

کلیه ها مسئول فیلتر کردن و در واقع تصفیه کردم مواد زائد از خون هستند. دیالیز عملیاتی است که جایگزینی برای بسیاری از وظائف و مسئولیت های طبیعی کلیه ها می باشد. کلیه ها دو عضوی هستند که در هر دو طرف پشت حفره شکم قرار گرفته اند. دیالیز به افراد این امکان را می دهد، با اینکه دیگر کلیه هایشان به خوبی کار نمی کند، بتوانند زندگی خوب و مفیدی را بگذرانند.

دیالیز با انجام عملکردهای کلیه های از کار افتاده، به بدن کمک می کند. کلیه ها نقش های مختلفی در بدن دارند. یکی از وظائف مهم و اصلی کلیه ها، تنظیم توازن آب بدن است. آنها اینکار را با تنظیم مقدار ادرار که به طور روزانه از بدن خارج می شود، انجام می دهند. در روزهای گرم، بدن بیشتر عرق می کند. درنتیجه، آب کمتری باید از کلیه ها دفع شود. در روزهای سرد نیز که بدن کمتر عرق می کند، برای حفظ توازن مناسب در بدن، خروج ادرار باید بیشتر باشد. این وظیفه کلیه هاست که کار تنظیم مایعات بدن را توسط خروج ادرار انجام دهند.

یکی دیگر از وظائف اصلی کلیه ها خارج کردن مواد زائدی است که بدن در طول روز تولید می کند. در عملکردهای مختلف بدن، سلول ها انرژی مصرف می کنند. عملکرد سلول ها مواد زائدی تولید می کند که باید از بدن بیرون روند. وقتی این مواد زائد به اندازه کافی از بدن دفع نشوند، در بدن جمع می شوند. بالا رفتن میزان این مواد زائد در بدن، آزوتمیا نام دارد که با آزمایش خون سنجیده می شود. وقتی مواد زائد در بدن جمع می شوند، حال بدی در بدن ایجاد می شود که اورمی یا اوره خونی نامیده میشود.

چه زمان بیماران به دیالیز نیاز پیدا می کنند؟

بیماران معمولاً زمانیکه مواد زائد بدنشان آنقدر زیاد می شود که به خاطر آن ناراحتی در بدنشان ایجاد میگردد، نیاز به انجام دیالیز پیدا می کنند. سطح مواد زائد معمولاً کم کم در بدن افزایش می یابد. پزشکان مواد شیمیایی مختلفی را در خون اندازه گیری می کنند تا ببینند چه زمان دیالیز برای بیمار لازم می شود. دو مورد از مهمترین مواد شیمیایی موجود در خون که برای این مورد اندازه گیری می شوند، کراتینین و نیتروژن اوره خون است. وقتی مقدار این دو ماده در خون بالا می رود، نشاندهنده این است که توانایی کلیه ها برای تصفیه بدن از مواد زائد پایین آمده است.

پزشکان برای سنجش سطح عملکرد و فعالیت کلیه ها از آزمایش ادرار، تصفیه کراتینین، استفاده می کنند. بیمار ادرار را در ظرفی مخصوص برای یک روز کامل نگهداری می کند. مواد زائد موجود در ادرار و خون با اندازه گیری مقدار کراتینین، سنجیده می شوند. با مقایسه سطح این ماده در خون و ادرار، پزشک تشخیص می دد که کلیه ها کار می کنند یا خیر. نتیجه این عمل تصفیه کراتینین نامیده می شود. معمولاً وقتی آزمایش تصفیه کراتینین تا cc/minute 12-10 پایین می آید، بیمار به دیالیز نیاز دارد.

پزشک از شاخص های دیگری نیز برای تعیین وضعیت بیمار استفاده می کند تا درمورد نیاز او به دیالیز تصمیم بگیرد. اگر بیمار ناتوانی عمده ای در استخراج مواد زائد از بدن داشته باشد، یا اگر دچار بیماری های قلبی، ریه، معده و زا این قبیل بود، یا با حس چشایی یا جس در پاهای خود مشکل داشت، باوجدیکه ممکن است تصفیه کراتینین تا آن میزان که گفته شد پایین نیامده باشد، باز دیالیز توصیه می شود.

انواع دیالیز

دیالیز دو نوع اصلی دارد: “همو دیالیز” و “دیالیز پریتونیل”. در همودیالیز برای خارج کردن مواد زائد و آب اضافی از بدن از یک نوع فیلتر خاص استفاده می کنند. در دیالیز پریتونیل از مایعی که با یک لوله پلاستیکی در حفره شکم بیمار قرار داده می شود، مواد زائد و آب اضافی از بدن خارج می شود.

در همودیالیز، خون بدن بیمار از یک فیلتر در دستگاه دیالیز که غشای دیالیز نامیده می شود عبور می کند. در این عملیات، یک لوله پلاستیکی خاص بین یک سرخرگ و سیاهرگ در دست یا پا قرار داده می شود. گاهی اوقات، یک ارتباط مستقیم بین سرخرگ و سیاهرگ در دست برقرار می شود. این عملیات Cimino Fistula نامیده می شود. سوزن ها بین این پیوند قرار داده شده و خون زا طریق دستگاه فیلتر به داخل دستگاه دیالیز و دوباره به داخل بدن بیمار رانده می شود. در دستگاه دیالیز، محلولی در آن طرف فیلتر مواد زائد را از بدن بیمار دریافت می کند.

در دیالیز پریتونیل از بافت های داخل شکم خود بیمار بعنوان فیلتر استفاده می شود. روده ها داخل حفره شکم، در فضای بین دیواره شکم و مهره های پشت قرار دارند. یک لوله پلاستیکی که بول دیالیز نامیده می شود، از طریق دیواره شکم، داخل حفره شکم قرار داده می شود. سپس یک مایع خاص را وارد حفره شکم کرده که روده ها را شستشو می دهد. دیواره روده بعنوان یک فیلتر بین این مایع و جریان خون عمل می کنند. با استفاده از انواع مختلف محلول ها، مواد زائد و آب اضافی را می توان با این عملیات از بدن بیمار خارج کرد.

بیمار طی دیالیز چه می کند؟

همودیالیز: درمان همودیالیز در واحد همودیالیز صورت می گیرد. واحد همودیالیز یک ساختمان خاص است که با دستگاه هایی تجهیز شده است که درمان دیالیز را انجام می دهند. این واحد همچنین مکانی است که بیماران می توانند برای رژیم غذایی یا نیازهای اجتماعی خود مشاوره بگیرند.

بیماران باید معمولاً سه بار در هفته به واحد دیالیز مراجعه کنند. برای مثال، شنبه/دوشنبه/چهارشنبه ها یا یکشنبه/سه شنبه/پنجشنبه ها. قبل از درمان، بیماران خود را وزن میکنند تا مقدار مواد زائدی که از دیالیز قبل تا به آن زمان در بدن آنها جمع شده است، تشخیص داده شود. آنگاه بیماران روی صندلی های مخصوص می نشینند که مثل صندلی راحتی است. ناحیه پیوند (پیوند بین سرخرگ و سیاهرگ)، کاملاً تمیز می شود. سپس دو سوزن به داخل پیوند فرو می شود. یکی از این سوزن ها خون را به داخل دستگاه می برد که در آنجا تصفیه می شود و سوزن دیگر، خون تصفیه شده را به داخل بدن بیمار برمی گرداند.

درمان ۲ تا ۴ ساعت طول می کشد. طی این ساعات، پرسنل دیالیز بطور مداوم فشار خون بیمار را چک می کنند و دستگاه دیالیز را تنظیم می کنند تا مطمئن شوند که مقدار درستی مایع از بدن بیمار خارج شده است. بیماران می توانند در این فاصله مطالعه کنند، بخوابند یا سایر کارهای خود را انجام دهند.

دیالیز پریتونیل

در دیالیز پریتونیل لازم است که بیمار نقش فعالتری را در درمان خود داشته باشد. یکی از مهمترین مسائل مسئولیت بیمار برای حفظ یک سطح صاف بر روی شکم است که درمان روی آن انجام می شود تا از عفونت جلوگیری شود.

در این عملیات، بیمار ابتدا خود را وزن می کند تا مایع مناسب انتخاب شود. آنگاه بیمار ماسکی زده و محل بول پریتونیل را تمیز میکند. مایعی که اجازه داده شده در حفره پریتونیل بماند به کیسه پلاستیکی که قبلاً مایع در آن بود، برده می شود. سپس بیمار آن کیسه را قطع کرده و کیسه ی یک محلول جدید را مرتبط می کند که باید به داخل حفره پریتونیل کشیده شود. وقتی مایع درون بدن است، کیسه جدید لوله شده و تا درمان بعد درون لباس زیر بیمار قرار داده می شود. این عملیات معمولاً ۳۰ دقیقه زمان می برد و باید ۵ بار در هفته انجام شود.

مزایای انواع مختلف دیالیز

هر دو نوع دیالیز، همودیالیز و دیالیز پروتنیل، مزایا و معایبی دارند. بستگی به بیمار دارد که تصمیمی بگیرد کدامیک از این عملیات برحسب شیوه زندگی وی، سایر بیماری ها، سیستم حمایتی، و میزان مسئولیت پذیری او در برنامه درمانی، برای او بهتر است. هر بیمار باید از دیدگاه خود به این دو نوع روش درمانی نگاه کند.

بیماران صرفنظر از نوع دیالیز که انتخاب می کنند، مسئولیت های مختلفی از قبیل دنبال کردن یک برنامه غذایی، توجه به میزان مصرف مایعات خود و مصرف ویتامین ها و سایر داروها برای کنترل فشار خون و توازن کلسیم و فسفات، بر عهده دارند.

برای بسیاری از بیماران، یکی از مهمترین مزیت های همودیالیز این است که هیچ مشارکتی در درمان ندارند. تنها کاری که باید بکنند این است که تا بیمارستان یا کلینیک مخصوص دیالیز بروند. علاوه بر این در همودیالیز رژیم غذایی . کنترل مایعات بدن سخت تر از دیالیز پریتونیل است.

برای آندسته از بیمارانی که درمان های مستقل تری را ترجیح می دهند، دیالیز پریتونیل برنامه تغییرپذیرتری دارد و می تواند در خانه هم انجام گیرد. اما هنوز هم باید روزانه ساعتی را صرف عملیات دیالیز کند اما می تواند زمانبندی آن را برحسب کارهای خود تنظیم کند. از اینها گذشته، دیالیز پریتونیل باید هر روز هفته انجام شود.

مهمترین مشکل دیالیز پریتونیل احتمال عفونت است. بیمار یک لوله پلاستیکی دارد که از حفره پریتونیل به خارج بدن می رود و این می تواند احتمال وارد شدن باکتری را به بدن افزایش دهد.

بیماران چطور اطلاعات خود را درمورد دیالیز افزایش دهند؟

منابع اطلاعاتی بسیار زیادی در دسترس بیماران دیالیزی وجود دارد. پزشک بیمار معمولاً نوارهای ویدئویی در اختیار دارد که در آن تکنیک های دیالیز، مزیت ها و معایب هرکدام خیلی خوب توضیح داده شده است.

دیالیز در یک نگاه

دیالیز عملیاتی است که می تواند جایگزین بسیاری از وظائف طبیعی و عادی کلیه ها باشد.

دیالیز به بیماران نارسایی کلیه امکان می دهد تا زندگی خوب و پرباری داشته باشند.

دیالیز دو نوع دارد: همودیالیز و دیالیز پریتونیل.

هر نوع از دیالیز مزایا و معایبی برای خود دارند. بیماران می توانند برحسب نیاز های خود نوع دیالیز مناسب برای خود را انتخاب کنند.

علائم حیاتی بدن

نبض
بـه ضربان شریانها اطلاق میگردد که از موج فشاری که دررگــها سیر میکند پدید می آید. (نبض به سبب حرکت روبه جـلو خـون ایجاد نمی گـردد) سـرعـت ایـن مـوج در نـاحـیـه سـرخـرگ آئـورت ۵-۳ متـر در ثـانـیـه، در عـروق مـحیطی ازقـدرت آن کـاسـتـه شده اما به سرعتش افزوده می گـردد،
بنابراین سرعت آن در انشعابات شریانهای بزرگ ۱۰-۷ متر در ثانیه و در شریانهای کوچک ۳۵-۱۵ متر در ثانیه است. موج فشار نبض ۱۵ برابر سریعتر از جریان خون منتقل میگردد.
نکته:

تعداد ضربان نبض در دقیقه در افراد سالم برابر با تعداد ضربان قلب در دقیقه است، اما در آریتمی (ضربان قلب نامنظم) ضربان نبض و قلب یکسان نبوده و ضربان قلب بایستی توسط گوشی طبی و سمع صدای قلب تعیین گردد.
نکته:

 خصوصیات نبض شامل سرعت، ریتم (منظم و یا غیر منظم) و قدرت (ضعیف و یا قوی) می باشد.
نکته:

سرعت ضربان نبض در افراد سالم در حالت استراحت ۱۰۰-۶۰ بار در دقیقه، در هنگام خواب ممکن است تا ۴۰ بار در دقیقه و پس از فعالیت شدید جسمی به ۲۲۰-۲۰۰ ضربان در دقیقه نیز برسد.
نکته: تعداد ضربان قلب و یا نبض در دقیقه به سن، جثه، وزن و آمادگی جسمانی افراد بستگی دارد.
حدود نرمال ضربان نبض در سنین مختلف در حالت استراحت به قرار زیر است:
۱- نوزادان: ۱۷۰-۱۰۰ (متوسط ۱۴۰) بار در دقیقه.
۲- کودکان ۱۰-۱ سال: ۱۴۰-۶۰ (متوسط ۹۰) بار در دقیقه.
۳- کودکان ۱۰ سال به بالا و مردان بالغ: ۱۰۰-۶۰ (متوسط ۷۲) بار در دقیقه.
۴- در ورزشکاران حرفه ای: ۶۰-۴۰ بار در دقیقه.
۵- افراد مسن: ۶۵-۵۰ بار دردقیقه.
۶- زنان بالغ: ۸۶-۷۶ بار در دقیقه.
نحوه گرفتن نبض:
نبض را با دو انگشت اشاره و میانی بایستی حس کرد. با انگشت شست اقدام به گرفتن نبض نکنید چراکه شست خود دارای نبض است و با نبض سایر نقاط تداخل ایجاد میکند. انگشتان اشاره و میانی باید روی شریان قرار گرفته و با اعمال فشار اندک در برابر یک ساختار محکم نظیر استخوان نبض لمس گردد.
نقاط نبض دار بدن:
 
۱- نـبـض رادیـال و یا زند زبـریـن (RAIDAL PULSE):

 درسمت خارجی مچ دست (سمت شست) واقع شده است.
۲- نـبـض زنـد زیرین(ULNAR PULSE):

در سمت داخلی مچ (انگشت کوچک) واقع شده است.
۳- نـبـض کـاروتـیـد و یا گردنی(CAROTID PULSE):

در گردن در طول لبه خارجی نای و یا زیر فک واقع است.
نکته:

از اعـمـال فـشـار زیـاد روی شـریان هـای گـردنی جداً اجـتــناب کنید، چراکه تحریک گیرنده های فشار آن (با لمس مـحـکم) مـیتواند کاهش ضربان قلب و یا حتی توقف قلب را در پـی داشته بـاشـد.

هـمـچـنین نـبـایـد دو شـریـان گردنی هـمزمـان لـمـس گـردند. لـمــــس همزمان دو شریان گردنی غـش و یـا ایسکـمی (کاهش خونراسانی موقت به قلب) را در پی خواهد داشت.
۴- نبض بازویی و یا براکیال(BRACHIALPULSE):

میان عضلات دوسر و سه سر و در قسمت میانی و داخلی آرنج واقع است.
۵- نبض رانی(FEMORALPULSE):

در کشاله ران واقع است.
۶- نبض پس زانو(POPLITEAL PULSE):

در پشت زانو واقع است. برای لمس آن زانو بایستی ۱۲۰ درجه خم گردد.
۷- نبض پشت پایی(DORSALIS PEDIS):

در روی پا و وسط دو قوزک واقع است.
۸- نبض درشت نی خلفی(TIBIALIS POSTERIOR PULSE):

در پشت قوزک داخلی پا واقع است.
۹- نبض گیجگاهی(TEMPORAL PULSE) :

روی شقیقه ها درست کنار گوش واقع است.
۱۰- نبض اپیکال(APICAL PULSE):

همان مکانی است که پزشکان با گوشی طبی ضربان قلب را شمارش میکنند.
نکته:چنانچه فشار سیستولیک فرد پایین تر از ۹۰ میلی متر جیوه باشد نبض رادیال غیر قابل لمس خواهد شد.
نکته:چنانچه فشار سیستولیک فرد پایین تر از ۸۰ میلی متر جیوه باشد نبض بازویی غیر قابل لمس خواهد شد.
نکته: چنانچه فشار سیستولیک فرد پایین تر از ۶۰ میلی متر جیوه باشد نبض کاروتید غیر قابل لمس خواهد شد. از آنجایی که فشار سیستولیک به ندرت تا این اندازه افت میکند، فقدان نبض گردنی معمولا نشانه مرگ است.
نحوه اندازه گیری نبض:
تعداد ضربان نبض را در ۱۵ ثانیه شمارش کرده و آن را در عدد ۴ ضرب کنید، و یا تعداد ضربان را در مدت زمان ۱۰ ثانیه شمارش کرده و سپس آن را در عدد ۶ ضرب کنید.
نکته:

هنگام گرفتن نبض زمان گیری باید از اولین موج نبض شروع شده و این نبض برابر با صفر فرض شود. سپس نبض بعدی به عنوان شماره ۱ به حساب آورده گردد. بنابراین شمارش باید از صفر شروع شود و نه از یک.
نکته:

به ازای هر ۰٫۵۶ درجه سانتی گراد تب (افزایش دمای بدن) سرعت قلب و نبض ۱۰ ضربان افزایش می یابند.
نکته:

کاهش فشار خون تعداد ضربان نبض و قلب را افزایش میدهد.
نکته:

مصرف غذا و روند گوارش ضربان قلب را اندکی افزایش میدهد.
ضربان قلب ماکزیموم:

حداکثر تعداد ضربان قلب و یا نبضی است که قلب قادر به تولید آن میباشد.

 این تعداد ضربان با فرمول زیر قابل سنجش است:
ضربان قلب ماکزیموم = سن -۲۲۰ 
ضربان قلب هدف:

حد ضربان قلبی است که در آن به سیستم قلبی عروقی بدن صدمه نرسیده وبه بدن فشار وارد نمیگردد. هنگام فعالیت بدنی نباید تعداد ضربان قلب از حد ضربان قلب هدف فراتر رود. ضربان قلب هدف معمولا ۸۰-۶۰ در صد ضربان قلب ماکزیموم میباشد.
زمان بازگشت به حالت اولیه:

مدت زمانی است که پس از فعالیت جسمی، ضربان قلب به ضربان در حال استراحت بازمی گردد. هر چه این زمان کوتاهتر باشد، فرد از آمادگی جسمی بالاتری برخوردار است.

علل تعداد ضربان بیشتر ازحد نرمال:
شوک-خونریزی-گرما زدگی-کم آبی-تب-درد-هیجانات-فعالیت بدنی-استرس-پرکاری غده تیروئید-کم خونی-مصرف کافئین و سایر محرکات-استعمال سیگار-مصرف داروهای ویژه درمان آسم.
علل تعداد ضربان کمتر از حد نرمال:
کم کاری غده تیروئید-مصرف داروهای قلبی عروقی-بیماریها ونارساییهای قلبی-افت حرارت بدن-بی اشتهایی عصبی-گرمازدگی شدید-مصرف سرکوب کننده ها(مثل الکل)
علل نبض ضعیف:
نارسایی های قلبی-شوک-فشار خون پایین-کم آبی-خونریزی-استفراغ شدید-سوء تغذیه.
سرعت تنفس:
در نوزادان: ۶۰-۴۰ بار در دقیقه.
در کودکان ۶-۱ سال: ۲۶-۱۸ بار در دقیقه.
در افراد ۷ سال به بالا: ۲۴-۱۲ بار در دقیقه.
خصوصیات تنفس:
سرعت (تعداد تنفس در دقیقه) – عمق (عمیق و یا کم عمق) – سهولت (راحت و یا سخت و دردناک) – بی صدا و یا صدا دار.
درجه حرارت بدن:
درجه حرارت بدن به عواملی همچون جنس، فعالیت بدنی، مصرف غذا، مصرف مایعات داغ و یا سرد، ساعت از روز و در زنان به مرحله سیکل ماهانه بستگی دارد.
درجه حرارت نرمال:۳۶٫۵ تا ۳۷٫۲ درجه سانتی گراد است.
تب:

درجه حرارت مقعدی و گوشی فراتر از ۳۸٫۳ و دهانی (زیر زبانی) فراتر از ۳۷٫۸ درجه سانتی گراد تب محسوب میگردند.
هیپوترمی (کاهش دمای بدن):

به درجه حرارت کمتر از ۳۶٫۱ درجه سانتی گراد اطلاق میگردد.
محل های اندازه گیری دمای بدن:
دهان (زیر زبانی) – مقعد – زیر بغل- گوش (پرده صماخ) – پوست (پیشانی)
نکته:

درجه حرارت مقعدی و گوشی دقیق تر از دهانی میباشند.
نکته:

دمای اندازه گیری شده زیر زبانی ۰٫۳ تا ۰٫۶ سانتی گراد کمتر از دمای مقعدی و گوشی میباشد.
نکته:

دمای اندازه گیری شده زیر بغلی ۰٫۳ تا ۰٫۶ سانتی گراد بیشتر از دمای زیر زبانی میباشد.
نکته:

دمای زیر زبانی تحت تاثیر نوشیدنیهای گرم ویا سرد، غذا و تنفس قرار دارد.
نکته:

دمای پوستی قابل اطمینان نیست چراکه تحت تاثیر دمای محیط، جریان هوا و جریان خون موضعی قرار دارد.
نکته:

دمای بدن در هنگام عصر ۰٫۶ سانتی گراد بیشتر از صبح هنگام است.
نکته:

دمای بدن زنان در هنگام تخمک گذاری در حداکثر خود میباشد. دمای بدن زنان در طول سیکل ماهانه تا ۰٫۶ سانتی گراد در نوسان است.
علل تب:

عفونت ها-مصرف داروهای آنتی بیوتیک، مخدر و آنتی هیستامین ها-آسیب ها و جراحات شدید (حمله قلبی، گرمازدگی، سکته، سوختگی ها)-پر کاری غده تیروئید-آرتریت-برخی سرطانها.
علل کاهش دمای بدن:

 شوک-در معرض سرما واقع شدن-مصرف الکل و برخی داروها-دیابت-کم کاری غده تیروئید-در پی عفونت در افراد مسن و یا نوزاد.
انواع دماسنجها: 

 دماسنج شیشه ای حاوی جیوه-دماسنج الکترونیکی-دما سنج مادون قرمز گوشی-دماسنج نواری پیشانی.
نکته:

استفاده از دماسنجهای شیشه ای و حاوی جیوه توصیه نمیگردد. بویژه برای کودکان چرا که احتمال شکسته شدن شیشه و خروج جیوه هنگام اندازه گیری وجود دارد.
نکاتی که باید پیش از اندازه گیری درجه حرارت بدن مد نظر قرار گیرند:

۱- دمای بدن بایستی پس از یک ساعت از فعالیت شدید جسمی و یا استفاده از وان آب گرم و یا جکوزی اندازه گیری شود.
۲- دمای بدن باید ۳۰ دقیقه پس از استعمال سیگار، مصرف غذا و یا مصرف نوشیدنیهای سرد و یا گرم اندازه گیری گردد.
نحوه اندازه گیری دمای بدن با دماسنج دیجیتال و یا جیوه ای:
نکته:

پیش از قرار دادن دماسنج جیوه ای مطمئن شوید که سطح جیوه پایین تر از ۳۷ درجه سانتی گراد است.
۱- دماسنج دیجیتال و یا جیوه ای را زیر زبان قرار دهید. سپس لبها را کاملا ببندید.
۲- دماسنج جیوه ای را ۴-۳ دقیقه و دماسنج دیجیتال را تا شنیدن صدای بوق در زیر زبان نگه دارید.
۳- پس از خارج ساختن دماسنج دیجیتال دمای اندازه گیری شده را بخوانید. برای خواندن دما در دماسنج جیوه ای آن را بصورت افقی نگه داشته و به آرامی آن را بچرخانید تا ستون جیوه آن رویت گردد. فاصله میان علایم بلند یک درجه و فاصله میان علایم کوتاه ۰٫۲ درجه سانتیگراد میباشد.
۴- در انتها دماسنج را با آب سرد و صابون و یا الکل طبی (سفید) شستشو دهید.
نکته:

 به منظور اندازه گیری دمای زیر بغل دماسنج جیوه ای را زیر بغل قرار داده و ۳-۲ دقیقه صبر کنید. سپس ۰٫۶ سانتی گراد به عدد خوانده شده اضافه کنید.
نکته:

برای اندازه گیری دمای مقعد سر دماسنج را توسط مواد لغزده ساز چرب کرده و سر آن را به میزان ۲٫۵ سانتی متر به داخل مقعد داخل کنید. پس از اندازه گیری دماسنج را با آب و صابون و الکل طبی کاملا تمیز کنید.
نکته:

 برای اندازه گیری دمای گوش کافیست سر دماسنج ویژه گوش را داخل مجرای گوش قرار داده و دکمه آغاز اندازه گیری را فشار دهید. پس از یک ثانیه دمای پرده صماخ تعیین خواهد شد.

تزریق

آموزش کامل تزریقات

هر روش تزریقی برای نوع بافتی که دارو در آن تزریق می‌شود روش واحدی است مشخصات هر بافتی میزان جذب دارو را معین می‌کند قبل از تزریق ، پرستار باید حجم داروی تجویزی مشخصات و غلظت دارو و ساختمان آناتومیکی محل تزریق را بشناسند

ناتوانی پرستار در تزریق صحیح دارو ممکن است نتایج منفی به بار آورد. اشتباه در انتخاب محل مناسب تزریق از نظر منطقه آناتومیکی بدن ممکن است منجر به صدمه رسیدن به عصب  و استخوان شود بسیاری از مدد جویان خصوصا کودکان از تزریق وحشت دارند اگر پرستار فراموش کند قبل از تزریق دارو به داخل بافت سرنگ را آسپیره کند ممکن است دارو وارد شریان یا ورید شود. تزریق حجم زیادی از دارو در یک محل ممکن است منجر به بروز درد زیاد یا صدمه بافتی گردد.



تزریقات: Administration  of   injection
یک روش رساندن دارو به بدن تزریقات است که حتما باید از تکنیکهای آسپتیک استفاده شود.
پرستار تزریقات را به 4طریق انجام می‌دهد:
1ـ زیر جلدی    SC                     subcutaneous
2ـ داخل عضلهIM                       intramuscular      
3ـ داخل جلدیID                         intradermal     
4ـ وریدی      IV                           intravenous
5ـ تزریق بصورت پانسیون مانند پانسیون مایع نخاعی          SCF
برای اطمینان از اینکه دارو در محل مورد نظر تزریق شود هر کدام از روش‌های فوق احتیاج به مهارتهای بخصوصی دارد. اثرات دارو در تزریقات بستگی به میزان جذب دارو به سرعت توسعه می‌یابد و پرستار می‌تواند بدقت عکس العمل مریض را بعد از تزریق مشاهده کند.

 
 وسایل تزریقـات :سرنگ‌ها و سوزن‌های متنوعی وجود دارند، هر کدام برای تزریق حجم معینی از دارو به یک بافت مخصوص طرح ریزی شده‌اند. پرستار باید تشخیص دهد که کدام سرنگ و سوزن بهتر مؤثر است.

سرنگ‌ها syrings
سرنگ‌ها دارای یک قسمت استوانه‌ای و یک انتهای کوچک می‌باشد که سوزن به آن وصل می‌شود داخل این قسمت استوانه‌‌ای plunger یا پیستون حرکت می‌کند. در بیشتر بیمارستانها از سرنگ‌های Disposuble «پلاستیکی یکبار مصرف»استفاده می‌شود. سرنگ‌های پلاستیکی یکبار مصرف ارزان بوده و پیستون آنها بخوبی قابل کنترل است. سرنگ‌های شیشه‌ای گرانتر هستند و قبل از مصرف باید استریل شوند.

پرستار محلول را بوسیله آسپیره کردن داخل سرنگ می‌کند . به این صورت که پیستون را بطرف بیرون کشید در حالی که سوزن متصل به آن داخل محلول مورد نظر است. در موقع کشیدن محلول مورد نظر پرستار باید سرنگ را طوری دردست بگیرد که قسمت خارجی سرنگ و دسته پیستون در دست او باشد  .برای رعایت استریلیته پرستار باید از هرگونه برخورد احتمالی نوک سرنگ به سوزن یا قسمت داخلی سرنگ و تنه پیستون با هر نوع جسم غیر استریل
جلوگیری کند.
سرنگ ‌ها در اندازه‌های مختلف که ظرفیت‌های 1سی سی تا5 سی سی رادارند. استفاده از سرنگ های بزرگتر از 5سی سی غیر متداول تر است. سرنگ‌های 2تا3 میلی لیتری برای تزریق عضلانی وزیر جلدی مورد نیاز است. سرنگ‌های بزرگتر موجب ناراحتی بیمار میگردد.
میکرودرپ برای تزریق مثلا پنی سیلین کریستال بکار برده می‌شود و بجای
 آن در سرنگها20cc  تا50ccاستفاده می‌شود.
سرنگ‌های هیپودرمیک 5/2تا3 میلی لیتری معمولا بصورت بسته بندی با سوزن متصل به آن موجود هستند گاهی اوقات ممکن است پرستار بر حسب احتیاج شماره سوزن را عوض کند. سرنگ‌های هیپودرمیک دو نوع مقیاس اندازه گیری در طول سرنگ دارند. یکیاز این مقیاس‌ها بر حسب «minims» و دیگری بر حسب میلی لیتر است. هر میلی لیتر نیزبه ده قسمت تقسیم می‌شود.

سرنگ‌های انسولین یک میلی لیتر را در خود جای می‌دهند و به واحدهایی درجه بندی می‌شوند بیشتر سرنگ‌های انسولین صد واحدی «100ـU» هستند که برای استفاده از صد واحد انسولین هستند. هر میلی لیتر از محلول محتوی 100واحد انسولین است.

همین طور سرنگ‌های 40 واحدی «40ـ U» و «80ـU» برای انسولین ها با این غلظت‌ها وجود دارد.
 

«قسمت های مختلف سرنگ و سوزن»
سرنگ‌های توبرکولین یک استوانه باریک دارند که سوزن کوچکی به آن وصل است . این سرنگ ها به   و   میلی لیتر درجه بندی میشوند و ظرفیت آنها 1سی سی است، پرستار این سرنگ ها را برای استفاده از مقادیر کم از داروهای غلیظ بکار میرود: مثل برای انجام تست های داخل جلدی  استفاده می‌شود سرنگ توبرکولین همچنین برای آماده کردن مقادیر کمی از محلول موردنظر برای کودکان و نوجوانان بکار میرود. از سرنگ‌های بزرگ برای تزریق داروهای داخل وریدی، یا اضافه کردن مواد دارویی به محلولهای تزریقی و همچنین برای شستشوی زخم ها یا درناژ لوله‌ها استفاده می کنند.

سوزن‌ها : NEEDLES   
سوزن ها در بسته بندی جدا وجود ندارند که بتوان سوزن مورد نظر را انتخاب کرد. بعضی سوزن‌ها همراه با سرنگ استاندارد بصورت بسته بندی شده وجود ندارد . مثل سرنگ‌‌های انسولین و تویرکولین. جنس بیشتر سوزن‌ها STainless است .اگرچه بعضی از کاتترهای وریدی پلاستیکی هستند. سوزن ها یکبار مصرف هستند به جز آنهایی که ازsteel فولاد جراحی ساخته می‌شوند که به سرنگ‌های شیشه‌ای متصل می‌شوند.
هر سوزن سه قسمت دارد:1ـHUb یا قسمتی که به سرنگ متصل است.
2ـ shaft یا تنه سوزن که به قسمت Hub متصل می‌شود
3ـ BeVel نوک تیز سوزن .
پرستار ممکن است برای متصل کردن سوزن به سرنگ ، Hubرا دردست بگیرد تا مطمئن شود به سرنگ وصل شده است . با وجود این قسمت تنه و نوک سوزن در همه حال استریل باقی می‌ماند.
هر سوزن سه ویژگی دارد:
1ـ نوک تیز سوزن       2ـ طول تنه سوزن          3ـ شماره سوزن یا قطر
سوزن هائی که BeVel آنها کوتاه است برای تزریقات وریدی مناسب هستند چون که این سوزن‌ها در مجاورت دیواره‌داخلی ورید با آسانی بسته نمی‌شوند. سوزن هایی BeVel,s بلندتری دارند تیز تر هستند که در تزریقات زیر جلدی و عضلانی برای مریض ناراحتی کمتری ایجاد می‌کنند.

طول سوزن ها از  اینچ تا 5 اینچ متغیر است اگر چه بیشتر سوزن هائی که توسط پرستار کاربرد دارد. وزن هایی با طول 5/1اینچ است. پرستار بر حسب اندازه و وزن مریض و نوع بافتی که مایع باید در آن تزریق شود نوع سوزن را انتخاب می‌کند. در بچه‌ها و افراد لاغر سوزن‌های کوتاه تر به کار برده می‌شود.
 پرستار از سوزن‌های بلند معمولا «1تا5/1اینچ » برای تزریقات عضلانی و از سوزن های کوتاه معمولاً   تا    اینچ برای تزریقات زیر جلدی استفاده می‌کند.
انتخاب نوع سوزن بر حسب قطر با شماره سوزن ، بسته به غلظت مایعی دارد که قرار است تزریق شود یک سوزن با شماره 18ـ16برای تزریق خون و فرآورده‌های آن مناسب است. سوزن درشت. در تزریق خون و فرآورده‌های آن به خاطر این است که صدمه کمتری به گلبولهای قرمزی می‌رسد. برای تزریقات عضلانی از سوزن های شماره 23ـ20استفاده می‌شود که باز بستگی به غلظت ماده تزریقی دارد. تزریقات زیر جلدی احتیاج به سوزن هایی با قطر کمتری دارند (مثلا سوزن شماره25 )، و برای تزریق داخل جلدی سوزن ریزتری مثل سوزن شماره 16 احتیاج است.



آماده کردن داروهای تزریقـی1ـ آمپول‌ها یا پوکه‌ها: آمپول‌ها شامل دوزهای انفرادی دارویی به شکل مایع هستند و به اندازه‌های مختلف موجود هستند. حجم آنها از 1سی سی تا10 سی سی و یا بیشتر را شامل می‌شوند یک آمپول معمولا از یک شیشه شفاف که به یک قسمت تنگ بنام گردن محدود شده و برای کشیدن مایع آمپول این قسمت باید جدا شود. خط رنگی که اطراف گردن آمپول است محلی است که بدون استفاده از تیغ اره و به آسانی شکسته می‌شود. در صورتی که آمپول خط رنگی نداشته باشد پرستار باید از تیغ اره استفاده کند، در هنگام کشیدن مایع آمپول پرستار باید دقت لازم را رعایت تکنیک آسپتیک بکند و دقت نماید که نوک سوزن با سطح خارجی آمپول تماس پیدا نکند. کشیدن مایع بداخل سرنگ به آسانی صورت می‌گیرد.


2ـ ویال‌ها:  ویال‌ها ظرف های شیشه‌ای یک دوزی یا چند دوزی هستند. یک درپوش لاستیکی در قسمت بالا دارند . این قسمت پلاستیکی قبل از مصرف بر میله یک روپوش فلزی پوشیده شده است ویال‌ها ممکنست شکل جامد یا مایع دارو را داشته باشند. داروهایی که در صورت محلول ماندن خواص خود را از دست می‌دهند بصورت پودر ویال قرار می‌گیرند. اتیکتهای ویال‌ها نوع حلال و مقدار آنرا مشخص می‌کنند.




نرمال سالین و آب مقطر استریل حلالهایی  هستند که بطور معمول در حل کردن ویال‌ها استفاده می‌شوند. بر خلاف آمپول‌ها که به آسانی در سرنگ کشیده می‌شوند ویال ها دارای سیستم بوده که برای بهتر کشیدن مایع درون آن باید اول مقداری  هوا بداخل آن با سرنگ وارد نمود. عدم وارد نمودن هوا به داخل ویال بعلت خلاء موجود بیرون کشیدن دارو را شکل می‌کند


برای آماده کردن داروهایی که بصورت پودرهستند پرستار حلال مورد نظر و مقدار آن را بر حسب برچسب ویال تهیه کرده و بداخل آن تزریق می‌کنند. بعضی از پودرها به آسانی در حلال ، حل می‌شوند ولی گاهی لازمست که برای بهتر حل شدن آن، سوزن را بیرون کشیده و آنرا کاملا مخلوط کرد.
عموما تکان دادن و چرخش ویال در حل کردن دارو مؤثر است. بعد از تهیه ویال‌های چند دوزی maltidose پرستار برچسبی تهیه کرده که زمان تهیه و غلظت آن را در هر میلی لیتر روی آن مشخص می‌کنند .ویال ‌های چند دوزی معمولا احتیاج به نگهداری در یخچال دارند.
 
  انجام تزریقـات Administering   injectionsهر راه تزریقی ، بسته به نوع بافتی که تزریق در آن صورت می‌گیرد بطور خاصی انجام می‌شود ویژگیهای بافتها میزان جذب داروها و شروع اثر آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و قبل
 از تزریق یک دارو ، پرستار باید حجم دارو، خواص دارو (برای مثال مواد محرک ، غلظت) و موقعیت آناتومیکی محل تزریق را بداند (مثلا وضعیت عروق و اعصاب بزرگ). عدم توانایی یک پرستار در انجام تزریقات به نحو احسن، می‌تواند نتایج معکوس داشته باشد. انتخاب نامناسب محل تزریق ممکنست باعث صدمه یا استخوانی در آن ناحیه شود اگر پرستار قبل از تزریق مایع داخل عضله را آسپیره نکند امکان دارد که سوزن بطور تصادفی در شریان یاورید قرار گیرد و ایجاد اشکال نماید. تزریق حجم زیادی از یک محلول باعث درد شدید ناحیه شده و ممکن است

 به ضایعه بافتنی موضعی ختم شود. بسیاری از بیماران بخصوص بچه‌ها از تزریقات می‌ترسند . بعضی از بیماران مزمن ممکنست روزانه‌چند تزریق داشته باشند .
پرستار به چند طریق می‌تواند ناراحتی بیمار را کاهش دهد.
1ـ انتخاب یک سوزن نوک تیز با طول و قطر مناسب.
2ـ انتخاب محل مناسب تزریق و استفاده از مناطق آناتومیک مناسب.
3ـ قبل از تزریق محل تزریق را یخ بگذارید تا ایجاد بی حسی موضعی کند و از شدت درد بکاهد.
4ـ سوزن را به نرمی و سریع داخل بافت کنید.
5ـ سرنگ را در حینی که سوزن در بافت است نگهدارید.
6ـ برای کم کردن سفتی ، عضلات مریض را در وضعیت مناسب قرار دهید.
7ـ توجه مریض را با صحبت کردن با او یا معطوف کردن فکرش به چیزهای خوش آیند از تزریق برگردانید.
8ـ محل تزریق را بعد از تزریق برای چند ثانیه ماساژ دهید مگر ماساژ دادن ممنوع باشد

فشار خون

چگونه فشار خون را اندازه گیری کنیم؟

 

پیشگفتار

فشار خون یکی از علایم حیاتی مهم است. با اندازه گیری فشار خون اطلاعات مهمی در مورد سلامتی بدست می آید.

اندازه گیری فشار خون، بوسیله دستگاه فشارسنج انجام میشود و شیوه ها و روشهای ظریفی دارد. فردی که فشار خون را اندازه می گیرد باید با این شیوه ها و روش ها آشنایی کامل داشته باشد؛ در غیر اینصورت یک اشتباه کوچک ممکن است به کسب اطلاعات ناصحیح درباره مقدار فشار خون اندازه گیری شده منجر شود.

در این کتابچه سعی شده است نحوه صحیح اندازه گیری فشار خون و نکات دقیقی که می بایست رعایت گردد آموزش داده شود.

با امید به اینکه با مطالعه این کتابچه بتوان فشار خون را با دقت و درست اندازه گیری کرد.

 

 

تعریف فشار خون

برای اینکه خون در شریانهای اعضای بدن جاری شود و مواد غذایی را به اعضای مختلف بدن برساند، نیاز به نیرویی دارد که این نیرو فشار خون نام دارد و مولد آن قلب است. قلب خون را به طور مداوم به داخل دو شریان عمدة بدن، به نام آئورت و شریان ششی پمپ میکند. از آنجا که پمپ کردن خون توسط قلب به داخل شریانها نبض دار است، فشار خون شریانی بین دو سطح حداکثر و حداقل در نوسان است. سطح حداکثر یا سطح سیستولی در زمان انقباض قلب و سطح حداقل یا دیاستولی در زمان استراحت قلب بوجود می آید.

فشار خون به دو عامل مهم بستگی دارد؛ یکی برون ده قلب است، یعنی مقدار خونی که در هر دقیقه به وسیله قلب به درون آئورت پمپ می شود و عامل دیگر، مقاومت رگ است؛ یعنی مقاومتی که بر سر راه خروج خون از قلب در رگها وجود دارد. اگر بخواهیم این رابطه را به شکل فرمول نشان دهیم به قرار زیر است :

 

                          مقاومت رگ × برون ده قلب = فشار خون

با تغییر برون ده قلب یا مقاومت رگ مقدار فشار خون تغییر می کند. همچنین فشار خون در طول روز تحت تأثیر عوامل مختلفی تغییر می کند که از جمله این عوامل وضعیت بدن، فعالیت مغز، فعالیت گوارشی، فعالیت عضلانی، تحریکات عصبی، تحریکات دردناک، مثانه پر، عوامل محیطی مثل دمای هوا و میزان صدا، مصرف دخانیات، الکل، قهوه و دارو است.

غالباً فشار خون را در شریان بازویی اندازه می گیرند. در هر فرد فشار خون را در دو سطح حداکثر و حداقل اندازه گیری می کنند. در زمانی که قلب منقبض می شود، فشار خون به حداکثر مقدار خود می رسد؛ این سطح را فشار ماکزیمم یا سیستولی می نامند. سطح مینیمم یا دیاستولی در زمان استراحت قلب که فشار خون به حداقل مقدار خود می رسد، بدست می آید. هر دو سطح فشار خون به صورت دو عدد کنار هم یا به صورت کسر بر حسب میلیمتر جیوه نشان داده میشود، مثلاً 80/120 یا و عدد بزرگتر 120 معادل فشار ماکزیمم و عدد کوچکتر 80 معادل فشار مینیمم است.

 

تقسیم بندی فشار خون

1- فشار خون مطلوب : فشار ماکزیمم کمتر از 120 میلیمتر جیوه و فشار مینیمم کمتر از 80 میلیمتر جیوه

2- فشار خون طبیعی : فشار ماکزیمم کمتر از 130 میلیمتر جیوه و فشار مینیمم کمتر از 85 میلیمتر جیوه

3- فشار خون کمی بالاتر از طبیعی : فشار ماکزیمم بین 130 تا 140 میلیمتر جیوه یا فشار مینیمم بین 85 تا 90 میلیمتر جیوه

4- فشار خون بالا : فشار ماکزیمم 140 میلیمتر جیوه و بیشتر یا فشار مینیمم 90 میلیمتر جیوه و بیشتر

 

 

اهمیت اندازه گیری فشار خون

فشار خون بالا یکی از عوامل خطرساز بیماریهای عروق کرونر قلب (عروقی که به قلب خون می رسانند) است و به اعضای حیاتی مهم مثل مغز، قلب، کلیه و چشم آسیب جدی میرساند. اگر فشار خون بالا شناخته شود و بموقع درمان گردد، میتوان بسیاری از عوارض فشار خون بالا را پیشگیری کرد؛ اما چون فشار خون بالا معمولاً بدون علامت است، "قاتل بیصدا" یا “Silent killer” نامیده میشود، و برای پی بردن به فشار خون بالا باید فشار خون را اندازه گیری کرد. برای این کار بایستی از دستگاه اندازه گیری فشار خون استفاده نمود.

 

 

دستگاه اندازه گیری فشار خون

دستگاه اندازه گیری فشار خون یک وسیله ضروری در تشخیص پزشکی است. این دستگاهها انواع مختلفی از جمله نوع جیوه ای، عقربه ای، اتوماتیک و جیوه ای پایه دار دارند. فشارسنج های جیوه ای ساده ترین و دقیقترین وسیله برای اندازه گیری فشار خون هستند. در ذیل قسمتهای مختلف دستگاه فشارسنج جیوه ای توضیح داده می شود.

 

               

                                                 دستگاه  فشار خون

 

 

 

دستگاه فشارسنج جیوه ای

این دستگاه از قسمتهای زیر تشکیل شده است:

 

1- کاف یا بازوبند

کاف یک پوشش دو لایه از جنس پارچه و دراز است که خاصیت ارتجاعی نداشته و به دور بازو پیچیده می شود. بازوبند باید به اندازه کافی بلند باشد تا بطور کامل دور بازوی فرد را بگیرد. 

 

2- کیسه هوا

کیسه هوا از جنس لاستیکی است که در درون بازوبند قرار می گیرد و قابل باد شدن است. این کیسه قابل مشاهده نیست و فقط دو لوله لاستیکی متصل به آن از بازوبند خارج میشود. کیسه هایی که نسبت به بازوی فرد خیلی کوتاه یا باریک باشند و یا هر دو اشکال را داشته باشند (در مجموع خیلی کوچک باشند) فشار خون را بطور کاذب بالاتر از فشار خون واقعی و اگر بیش از حد پهن باشند، فشار خون را پایینتر از فشار خون واقعی نشان خواهند داد. اگر کیسه کاملاً دور بازو را نگیرد یا وسط کیسه دقیقاً روی شریان بازویی قرار نداشته باشد، ممکن است فشار اندازه گیری شده، فشار واقعی نباشد. در بعضی دستگاهها وسط کیسه لاستیکی با علامت بر روی بازوبند، مشخص شده است. اندازه عرض کیسه هوا بطور متوسط 15- 13 سانتیمتر و طول آن 35- 30 سانتیمتر است.

 

3- لوله های لاستیکی

از وسط کیسه هوا دو لوله لاستیکی خارج می شود که یکی به پمپ و دیگری به دستگاه وصل میگردد. این دو لوله، کار انتقال و خروج هوا را بر عهده دارند. طول لوله باید حدود 76 سانتیمتر باشد.

 

4- پمپ لاستیکی، دریچه و پیچ تنظیم هوا

از این پمپ برای تلمبه کردن و انتقال هوا به داخل کیسه هوا و تخلیه هوا از آن، استفاده میشود. برای ورود و خروج هوا بر روی پمپ دریچه ای در نظر گرفته شده است که بوسیله پیچ فلزی که با دست باز و بسته میشود، ورود و خروج هوا تنظیم میگردد. اگر پیچ ورود و خروج هوا را ببندیم، باید جیوه در سطح ثابت بماند و در زمانی که آن را باز میکنیم، باید اجازه دهد سطح جیوه بطور قابل کنترل پایین بیاید.

 

5- مخزن جیوه

مخزن جیوه در انتهای دستگاه و داخل لوله شیشه ای قرار دارد و دارای یک پیچ تنظیم است که ورود و خروج جیوه را به داخل لوله شیشه ای تنظیم می کند. قبل از اندازه گیری فشار خون باید پیچ مخزن جیوه باز شود تا اجازه دهد جیوه به درون لوله راه یابد. در زمانی که هیچ فشاری وجود ندارد سطح جیوه در لوله باید بر روی صفر باشد. پس از خاتمه اندازه گیری باید دستگاه را کج نمود تا جیوه درون لوله به سمت مخزن هدایت شود و سپس پیچ مخزن را بست تا در زمانی که از دستگاه استفاده نمی شود جیوه در لوله باقی نماند.

 

6- لوله شیشه ای

این لوله درون یک محفظه فلزی مدرج قرار دارد که برحسب میلیمتر جیوه و به فاصله های 10 میلیمتر جیوه درجه بندی شده است. با باد کردن کیسه هوا، در صورتی که پیچ مخزن جیوه باز باشد، جیوه به درون لوله راه یافته و بالا میرود و با تخلیه باد کیسة هوا، سطح جیوه در لوله پایین می آید. میزان فشار را میتوان از روی سطح جیوه در لوله مدرج خواند. چون سطح جیوه به صورت هلالی در لوله قرار میگیرد، برای خواندن میزان فشار خون باید بالاترین نقطه هلال جیوه در ستون را در نظر گرفت.

در دستگاه عقربه ای به جای مخزن جیوه و لولة شیشه ای از یک فشارسنج عقربه ای استفاده شده است که با یک فنر کار میکند و بقیه قسمتهای آن مشابه دستگاه جیوه ای است.

 

 

 

گوشی پزشکی

این گوشی از سه قسمت تشکیل شده است :

                      

                                                   گوشی پزشکی

 

1- انتهای گوشی

این قسمت از دو لوله فلزی تشکیل شده است که در انتهای آنها پوشش لاستیکی قرار دارد و باید بطور ثابت و راحت در داخل گوشها قرار گیرد. در بعضی گوشی ها این قسمت بصورت مورب است و وقتی داخل گوش قرار میگیرد قسمت مورب آنها باید متمایل به جلو باشد. دو لولة فلزی در انتهای دیگر به دو لوله لاستیکی متصل میشوند.

 

2- لوله های لاستیکی

این دو لوله از یک طرف به لوله های فلزی متصل هستند و سپس به یک لوله منتهی شده و به صفحه گوشی وصل میگردند.

 

3- دیافراگم یا صفحه گوشی

این قسمت از یک صفحه فلزی (دیافراگم) تشکیل شده است که به انتهای لولة لاستیکی متصل است. گاهی بعضی از صفحه های گوشی دو طرف دارد؛ یک طرف آن بل (قسمت کوچکتر و با سطح گودتر) و طرف دیگر دیافراگم (قسمت بزرگتر و با سطح صاف) است که توسط یک قطعه فلزی میله ای شکل کوچک که قابلیت چرخش دارد، به انتهای لوله لاستیکی وصل است. اگر گوشی هم دیافراگم و هم قسمت بل داشته باشد، باید گوشی را در گوش بگذارید و با زدن ضربة ملایم روی دیافراگم یا بل دریابید که کدامیک از این دو قسمت به لولة گوشی ارتباط دارد و صدا را منتقل می کند. معمولاً با نیم دور چرخاندن میلة فلزی می توان دیافراگم یا بل را به لولة گوشی مرتبط ساخت. صدا از قسمت بل بهتر شنیده میشود؛ اما اگر از دیافراگم استفاده میشود باید با انگشتان دست صفحة گوشی را روی بازو نگهداشت.

 

 

 

شرایط اندازه گیری فشار خون

قبل از اندازه گیری فشار خون رعایت موارد زیر ضرورت دارد :

- حداقل نیم ساعت قبل از اندازه گیری فشار خون، فرد معاینه شونده باید فعالیت شدید نداشته باشد؛ غذای سنگین، قهوه، الکل، دارو و نوشیدنی های محرک مصرف نکرده باشد و سیگار نکشیده باشد. ضمناً فرد نباید مدت طولانی (بیش از 14 ساعت) ناشتا باشد.

- 5 دقیقه قبل از اندازه گیری فشار خون، فرد معاینه شونده باید استراحت کامل داشته باشد.

- لباس فرد معاینه شونده باید سبک و آستین های لباس به اندازه کافی گشاد باشد تا وقتی آستین بالا زده می شود روی بازو فشار وارد نکند. اگر آستین تنگ باشد و روی بازو فشار آورد باید لباس را درآورد. آستین تنگ باعث اعمال فشار روی سرخرگ بازویی شده و در نتیجه بطور کاذب فشار خون پایینتر از آنچه هست خوانده میشود.

- اتاق معاینه باید ساکت و آرام و با دمایی مناسب باشد.

- از گفتگوهای مهیج و شوخی با فردی که فشار خون او اندازه گیری میشود، باید خودداری شود.

- فشار خون را میتوان در حالت نشسته، ایستاده و دراز کشیده اندازه گیری کرد.

  

 

 

 

                                    اندازه گیری فشار خون در حالت نشسته

 

 

 

                                  اندازه گیری فشار خون در حالت دراز کشیده

 

 

 

 

                          

                                        اندازه گیری فشار خون در حالت ایستاده

 

 

- در اندازه گیری فشار خون بین دست راست و چپ ممکن است اختلاف مختصری وجود داشته باشد؛ اما بهتر است فشار خون در وضعیت نشسته و از دست راست اندازه گیری شود.

- اگر فشار خون فرد معاینه شونده در حالت نشسته اندازه گیری می شود باید پشت وی تکیه گاه مناسب داشته باشد.

- در حین اندازه گیری فشار خون، دست فرد معاینه شونده نباید آویزان باشد و باید بر روی چیزی تکیه کند تا عضلات دست شل باشد. عضلات سفت و منقبض شده باعث می شود که فشار خون بطور کاذب بیش از اندازة واقعی نشان داده شود. بنابراین بازوی دست فرد چه در حالت نشسته، ایستاده و یا دراز کشیده باید در سطح قلب باشد و تکیه گاه مناسب داشته باشد. در حالت ایستاده می توان با یک دست بازوی دست فرد معاینه شونده را گرفت تا تکیه گاه ایجاد شود.

                       

                                              قرار گرفتن بازو در سطح قلب

 

 

روش اندازه گیری فشار خون

- آستین بلوز دست راست فرد معاینه شونده را در قسمت بالای بازو جمع کنید؛ طوری که قسمت بالای بازو برهنه باشد.

- اگر فشار خون فرد را در حالت نشسته اندازه می گیرید، دست راست او را بر روی میز قرار دهید.

- دستگاه فشارسنج را نزدیک بازویی که میخواهید فشار خون را اندازه بگیرید قرار دهید. اگر هوایی درون کیسه لاستیکی بازوبند باشد بوسیله پیچ تنظیم هوای پمپ دستگاه، هوای کیسه را تخلیه کنید و سپس بازوبند فشارسنج را به دور بازوی راست فرد ببندید. بازوبند نباید خیلی محکم یا خیلی شل به دور بازو بسته شود؛ زیرا میزان فشار خون بطور کاذب پایین یا بالا نشان داده میشود. بازوبند فشارسنج نباید روی آستین قرار گیرد.

- لبه تحتانی بازوبند باید 3- 2 سانتیمتر بالاتر از چین آرنج (گودی بین ساعد و بازو) باشد و دو لولة لاستیکی آن بطور قرینه در دو طرف سرخرگ بازویی و بر روی چین آرنج قرار گیرد. لوله ها نبایستی گره یا پیچ بخورند و همچنین نباید تا بخورند یا در زیر بازوبند گیر کنند.

- فرد معاینه کننده باید وضعیت مناسبی با میز معاینه داشته باشد. فاصله گیرندة فشار خون با فرد معاینه شونده نباید بیش از یک متر باشد.

- اگر از فشارسنج جیوه ای استفاده میشود، ستون جیوه در وضعیت عمودی و در مقابل چشم معاینه کننده قرار گیرد.

- پیچ مخزن جیوه را باز کنید. در فشارسنج های عقربه ای نیازی به این کار نیست.

- سطح جیوه در زمانی که هیچگونه فشاری به فشارسنج وارد نمی شود، دقیقاً باید روی صفر باشد. در صورت استفاده از فشارسنج عقربه ای عقربه باید روی صفر قرار گیرد.

- نبض مچ دست را با انگشتان اشاره و میانه حس کنید. این نبض در بالای مفصل مچ درون شیاری در امتداد انگشت شست حس میشود.

- برای اندازه گیری صحیح فشار خون در ابتدا سطح Peak inflatin (حداکثر سطح باد کردن بازوبند) را محاسبه کنید. یعنی ابتدا پس از بستن بازوبند به دست راست فرد معاینه شونده، با یک دست نبض مچ همان دست را لمس کنید و با دست دیگر پیچ پمپ لاستیکی را ببندید و بصورت متوالی و سریع روی پمپ فشار آورید و آنقدر کیسة هوای بازوبند را باد کنید تا دیگر نبض مچ دست حس نشود در همان زمان سطح جیوه را که در ستون جیوه بالا آمده است یا عددی که عقربه روی آن قرار گرفته است (عدد قطع نبض) را در ذهن خود بخاطر بسپارید. سپس پیچ پمپ را کاملاً باز کرده و سریعاً باد بازوبند را تخلیه کنید. بعد 30 میلی متر جیوه به آن عدد بدست آمده اضافه کنید. بنابراین حداکثر سطح باد کردن بازوبند بدست می آید.

- 5 یا 6 ثانیه دست فرد را بالا نگهدارید یا یک دقیقه صبر کنید و این بار از گوشی استفاده کنید. ابتدا لوله های گوشی را در گوش بگذارید و سپس صفحة گوشی (دیافراگم) را روی سرخرگ بازویی در چین آرنج (قسمت داخلی تاندون عضله دو سر بازویی) بین دو لوله لاستیکی فشارسنج قرار دهید. گوشی را با انگشتان دست محکم و یکنواخت در این قسمت نگهدارید، اما مراقب باشید که فشار زیاد بر روی گوشی موجب اختلال در خواندن میزان فشار خون خواهد شد. باید دقت کرد گوشی با بازوبند یا لوله های لاستیکی تماس نداشته باشد و در زیر بازوبند قرار نگیرد، زیرا صداهای مالشی ایجاد می کند. در تمام مراحل به ستون جیوه یا عقربه فشارسنج توجه کنید.

 

 

                        

                                              محل قرار دادن صفحه گوشی

 

- مجدداً پیچ پمپ را ببندید و بازوبند را باد کنید تا به حداکثر سطح باد کردن بازوبند (عدد به دست آمده) برسد؛ سپس پیچ پمپ را به آهستگی باز کنید و با سرعت آهسته 3- 2 میلی متر جیوه در ثانیه (حدود یک تا دو علامت نشانه مدرج در ستون شیشه ای یا در صفحه عقربه) باد بازوبند را تخلیه کنید. دیگر پیچ پمپ را دستکار نکنید. سطح جیوه یا عقربه کم کم پایین می آید تا جایی که صداهای کورتکوف (Kortotkoff) ظاهر میشود.

- همزمان با اولین صدایی که در گوش شنیده میشود به سطح جیوه یا عقربه نگاه کنید و آن سطح را در ذهن به خاطر بسپارید. این سطح نشان دهندة فشار سیستولی یا ماکزیمم است. تخلیه باد بازوبند به آرامی ادامه می یابد و سطح جیوه یا عقربه نیز پایین می آید. همچنان به سطح جیوه یا عقربه توجه کنید. زمانی میرسد که دیگر صدای واضحی شنیده نمی شود یا صدا خفیف و کم کم قطع میشود. نقطه قطع صدا نشان دهندة فشار دیاستولی یا مینیمم است.

این سطح را در ذهن بسپارید سپس باد بازوبند را با باز کردن کامل پیچ پمپ به سرعت تخلیه کنید. عدد اول را به عنوان فشار ماکزیمم و عدد دوم را به عنوان فشار مینیمم یادداشت کنید.

- پس از اندازه گیری فشار خون، بازوبند دستگاه را باز کنید و در محل خود قرار دهید.

 

نکات مهم در اندازه گیری فشار خون

- حداقل 2- 1 دقیقه بین اندازه گیری مجدد فشار خون فاصله بگذارید.

- اگر در اولین اندازه گیری فشار خون صدایی شنیده نشد سریعاً باد بازوبند را تخلیه کنید و پس از یک دقیقه دوباره اندازه گیری کنید.

- از باد کردن مکرر بازوبند باید اجتناب کرد؛ زیرا موجب احتقان وریدهای بازویی شده و در نتیجه بر روی میزان فشار خون تأثیر گذاشته و بطور کاذب فشار دیاستولی را افزایش و فشار سیستولی را کاهش می دهد.

- در افرادی که ضربان قلب نامنظم دارند و فشار خون آنها از ضربانی به ضربان دیگر تغییر میکند، چندین بار فشار خون را با رعایت زمان مناسب اندازه گیری کنید. اعداد بدست آمده از فشار ماکزیمم را با هم جمع کنید و متوسط آن را بدست آورید و سپس اعداد بدست آمده از فشار می نیمم را با هم جمع کنید و متوسط آن را بدست آورید. این اعداد به عنوان فشار خون فرد در نظر گرفته می شود.

- در حین اندازه گیری فشار خون پیچ پمپ لاستیکی را یکباره باز نکنید؛ اگر باد بازوبند خیلی سریع تخلیه شود، بخصوص زمانی که تعداد ضربان قلب فرد کم بوده یا ضربان قلب نامنظم است، موجب اشتباه در خواندن میزان فشار خون می گردد.

- اگر بازوبند به اندازه کافی باد نشود، نمی تواند سرخرگ بازویی را مسدود کند، لذا باید به این مسئله توجه شود.

- در افراد پیر فشار خون باید در هر دو دست اندازه گیری شود. اگر فشار خون در هر دو بازو متفاوت بود، میزان فشار خون بالاتر را انتخاب کنید.

- در افرادی که از داروهای کاهش دهندة فشار خون مصرف می کنند، فشار خون را در حالت ایستاده یا دراز کشیده اندازه گیری کنید.

- در خانم های باردار فشار خون را در حالت نشسته یا به صورت دراز کشیده به پهلوی چپ، اندازه گیری کنید.

- اگر برای اندازه گیری فشار خون افرادی که دارای وزن بالا و چاق هستند، از بازوبندهای کوچک استفاده شود، ممکن است فشار خون این افراد بطور کاذب بالا خوانده شود. کیسة هوای داخل بازوبند بایستی حداقل 3/2 یا 80% دور بازو را بپوشاند. اگر بازوبند بزرگ در اختیار نیست، قسمت وسط کیسة هوا را روی سطح داخلی بازو قرار دهید (روی سرخرگ بازویی).

- در افراد مسن ممکن است با تخلیه باد بازوبند با سرعت 3- 2 میلی متر جیوه، سطح جیوه یا عقربه ضربان یا پرش داشته باشد و پایین نیاید و خواند فشار خون مشکل شود؛ بنابراین باید باد بازوبند را کمی بیشتر تخلیه کرد تا سطح جیوه یا عقربه به آرامی پایین آید.

- در خانم های باردار مرحله آرام تر شدن یا خفه شدن صدا (مرحله چهارم کورتکوف) به عنوان فشار خون دیاستولی یا مینیمم در نظر گرفته میشود. اما در افراد عادی از بین رفتن کامل صدا یعنی قطع صدا (مرحله پنجم صدای کورتکوف) به عنوان فشار خون مینیمم در نظر گرفته میشود.

- اگر در خانمهای باردار حداقل در دو نوبت اندازه گیری با فاصله 6 ساعت یا بیشتر، فشار خون ماکزیمم 30 میلیمتر جیوه یا فشار خون مینیمم 15 میلیمتر جیوه نسبت به فشار خون آنها در گذشته و زمان غیر بارداری افزایش یافته باشد و یا فشار خون ماکزیمم 140 میلیمتر جیوه یا بیشتر و یا فشار خون مینیمم 90 میلیمتر جیوه یا بیشتر باشد، نشانة بالا بودن فشار خون است و در این حالت حتماً باید خانم باردار به پزشک مراجعه کند.

- در خواندن اعداد فشار خون باید دقت کنید تا تمایلی به ختم اعداد آخر به صفر یا پنج نباشد، مثلاً اگر اعداد 83/127 بدست آمده است آن را به صفر یا پنج یعنی 85/130 ختم نکنید.

- لازم است دستگاههای فشارسنج هر 6 ماه یک بار با دستگاه فشارسنج جیوه ای سالم مقایسه و در صورت وجود اشکال تعمیر گردند.

- افرادی که فشار خون طبیعی دارند (فشار ماکزیمم کمتر از 130 و فشار مینیمم کمتر از 85 میلیمتر جیوه) لازم است هر دو سال یک بار فشار خون آنها اندازه گیری شود.

- افرادی که فشار خون آنها در اولین اندازه گیری بالاتر از 85/130 ولی کمتر از 110/170 میلیمتر جیوه باشد، باید در طول حداقل 4 الی 6 هفته چندین بار در شرایط مختلف فشار خونشان اندازه گیری شود و متوسط فشار خونهای بدست آمده محاسبه شود و در صورتی که 90/140 میلیمتر جیوه و یا بیشتر بود به پزشک مراجعه نمایند.

- در بعضی افراد ممکن است فقط فشار خون سیستولی و یا فقط فشار خون دیاستولی بالا باشد؛ بنابراین اگر فشار خون ماکزیمم طبیعی (140 < میلیمتر جیوه) و فشار خون مینیمم بالا (90  میلیمتر جیوه) باشد به آن فشار خون بالای دیاستولی میگویند و برعکس اگر فشار خون مینیمم طبیعی (90 < میلیمتر جیوه) و فشار خون ماکزیمم بالا (140 میلیمتر جیوه) باشد آن را فشار خون بالای سیستولی مینامند. فشار خون بالای سیستولی بیشتر در افراد سالمند دیده میشود.

 

صداهای کورتکوف (Korotkoff)

اندازه گیری فشار خون بر اساس شنیدن صداهای کورتکوف برنامه ریزی شده است؛ بنابراین شناخت این صداها ضروری است. در حین اندازه گیری فشار خون با باد کردن بازوبند و اعمال فشار روی سرخرگ بازویی، جریان خون در سرخرگ قطع میشود و زمانی که باد بازوبند تخلیه شود، فشار بازوبند روی سرخرگ بازویی کم شده و در نتیجه مجدداً خون به داخل سرخرگ جریان می یابد و از طرفی در قسمتی از سرخرگ که بطور نسبی فشرده شده، جریان گردابی پدید می آید. این دو فرآیند موجب پیدایش صداهای کورتکوف می شوند. این صداها را می توان به مراحل مختلف زیر تقسیم نمود :

                       

1- در ابتدا صداهای ضربه زدن ضعیفی که واضح نیستند، ظاهر می شوند و به تدریج شدت آنها افزایش می یابد و قوی تر می گردند. با شنیدن این صداهاست که سطح فشار سیستولی مشخص می گردد.

2- کم کم صداها ضعیف می شوند و ممکن است بصورت صدای غرغر یا شرشر درآید.

3- مجدداً صداها واضح می شوند؛ اگر چه مشخص تر میگردند ولی هرگز کاملاً به شدت صدهای مرحله اول نمی رسند. صداهای مرحله دوم و سوم در اندازه گیری فشار خون مورد استفاده نیستند.

4- دوباره صداهای واضح به طور ناگهانی کاهش می یابند و مثل صدای ملایم جریان هوا شنیده می شوند.

5- در این مرحله تمام صداها بطور کامل قطع میشوند و از بین می روند و با قطع صدا، سطح فشار دیاستولی مشخص می گردد.

بنابراین صداهای کورتکوف از مرحله ظهور با صداهای ضعیف شروع می شوند که به تدریج قوی تر شده و کم کم صدها واضح تر و شدیدتر می شوند و در نهایت با ضعیف شدن ناگهانی، صداها ملایم تر شده و بعد کاملاً از بین می روند.

کمک های اولیه

کمک های اولیه عبارت است از مراقبتهایی که هنگام وقوع حوادث برای جلوگیری از مرگ ویا کاستن درد و عوارض بعدی برای مجروح یا مصدوم پیش از رسیدن پزشک ویا انتقال او به بیمارستان به عمل می آید. احتیاج به آموختن ویادگیری کمک های اولیه در زندگی روزمره هر روز بیشتر وبیشتر می شود.          هرساله هزاران نفر بر اثر صدمات ناشی از تصادفات وحوادث و خون ریزی جان می سپارند،نمی توان تصور کرد که اگر یک نفر وارد و مسلط به کمک های اولیه در محل حادثه حضور می داشت جان چندین نفر از قربانیانرامی توانست نجات بدهد.            

بطور کلی مسئولیت های کمک دهنده به شرح زیرخلاصه میشود:     

1-تعیین وسعت وشدت ضایعات به طور کامل وهرچه زود تر.

2-درمان خون ریزی شدید خارجی وناراحتی تنفسی و شوک که حیات بیمار را تهدید می کند.

3-پانسمان فوری بیمار ودر صورت لزوم آتل گذاری و اعزام به بیمارستان.

تعیین وضعیت بیمار:

الف :برای تعیین شدت ونوع آسیب وهرگونه مسائل جدی مانند دیابت ،نارسایی قلب و غیره باید شرح کاملی ازبیمار گرفت .

ب :مریض را باید حتما دقیقا معاینه کرد

1- زخمهای خارجی و خونریزی را به طریقی که بعدا شرح خواهیم داد هرچه زودتر کنترل کرد .

2- ناراحتی های تنفسی مانند خرخر یا تیراژ فوق جناغی که دلیل بر انسداد مجاری هوایی است باید هرچه زودتر تشخیص داده شود و سپس درمان گردد (اختلال اکسیژناسیون به هرعلت که باشد باعث ایجاد سیانوز میگردد )

3- شوک بیمار باید فورا تشخیص داده شود و درمان گردد .

4- برای پی بردن و اطمینان از وجود شکستگی باید از سرتاپای بیمار رالمس کرد و تمام مفاصل را با احتیاط حرکت داده و برای کشف ضایعات سینه و لگن و ستون فقرات باید این نقاط را به آرامی فشار داد .

علایم شکستگی عبارتست از:تورم -اکیموز -تغییر شکل ومحدودیت حرکات که بلافاصله بعداز ورود ضربه ممکن است بعضی از علایم فوق وجود داشته ویا هیچکدام موجود نباشد.

5- آسیب یا صدمه مغز ونخاع:از روی میزان هوشیاری ،احساس پوستی وقابلیت حرکت اندام ها می توان آسیب دستگاه عصبی مرکزی را تعیین کرد .           

6- آسیب احشاء داخلی :در مواردی که خونریزی خارجی یا آسیب شدید وجود ندارد ولی شوک هیپوولمیک در کار است وحال عمومی مصدوم خوب نمی باشد باید به آسیب های داخلی مشکوک شد.

                     در برخورد با حوادث چه باید کرد:

1- در هر حادثه خونسردی خود را حفظ کنیم .

2- در هر مرحله،اول نوع عارضه را تشخیص دهید تا بتوانید از روی اصول صحیح به بیمار کمک کنید .

3- حتی المقدور از حرکت دادن بیمار اجتناب ورزید.

4- ب روحیه بیمار توجه نموده و اطمینان او را جلب کنید و از اظهارمطالبی که ممکن است باعث ترس او گردد خودداری کنید ونگذارید مصدوم جراحات خود راببیند ودر صورت امکان ناراحتی و دلواپسی او را با خبرکردن فامیل و یا دوستان برطرف سازید.

5- کوشش نمایید اطراف بیمار ساکت و آرام باشد چه بسا مریض به سکوت و هوای آزاد احتیاج دارد .

6- با معاینه و توجه به علایم حیاتی مریض مثل نبض وفشار خون و ثبت آن معمولا نوع کمک مشخص میشود .

7- ضمن صحبت کردن با بیمار متوجه میشوید که آیا مصدوم بیهوش است یا هوشیار ،درصورتیکه بیمار بیهوش نباشد می تواند نقطه دردناک که نشانه مهمی در تصادفات است ویا محل آسیب دیده را نشان دهد .درغیراینصورت با معاینه باید نوع عارضه را تشخیص داد .

8- از دادن هرنوع دارو و یا مواد غذایی (چه مایع و چه جامد )به بیمار بیهوش باید خودداری کرد زیرا ممکن است این مواد وارد مجاری هوایی و تنفسی شده موجب خفگی گردد .

9- دربیماران بیهوش فورا باید دهان بیمار را بررسی نمود ودندان های مصنوعی واشیای خارجی را اگر در دهان بیمار باشد خارج نموده و کف و ترشحات  زیاد را تمیز کرد وزبان بیمار را در جلوی دهان قرار داد.

10- چنانچه مریض استفراغ میکند درصورتیکه شکستگی گردن نداشته باشد سر بیمار را یکطرف بگردانید تا موادی که استفراغ می شود وارد مجاری تنفسی او نگردد و چنانچه بیمار شکستگی گردن دارد تمام بدن اورا یکطرف بگردانید.

11- اگر تنفس بیمار راحت نباشد دکمه های لباس - کمر - کراوات وغیره را باز نموده ودر صورت لزوم لباس را ب نحوی که ایجاد صدمات تازه ای نکند قیچی نمایید.

12- شخص آسیب دیده باید از هرگونه تلاش بدنی خودداری نموده حتی از راه رفتن و حرکت تا مدتی که حالش بهبود نیافته خودداری نماید .

13- در مورد خونریزی شدید و توقف عمل تنفس و مسمومیت ،درمان باید هرچه زودتر انجام گیرد و بطور کلی باید هرچه زودتر بیمار به بخش اورژانس اولین بیمارستان منتقل شود.